Luciferhouders of pyrogènes
Niemand die in België de term ‘lucifershouders’ gebruikt: we spreken van ‘pyrogènes’. Sinds de opening van het Nationaal Tabaksmuseum in 1987 is het de bedoeling om ook voorwerpen die vuur maken, vuur bewaren en vuur overbrengen te verzamelen. De lucifershouders spelen daar een belangrijke rol in.
Vanaf de jaren 1830, toen de lucifer werd geboren, werden grote en kleine voorwerpen gemaakt om lucifers in te bewaren en om ze mee aan te steken. Deze lucifershouders bestaan in talloze (soms bizarre) vormen en werden uit heel uiteenlopende materialen gemaakt. Eén constante wel: een ruw of geribbeld aanstrijkvlakje om de lucifer aan te steken. Ongetwijfeld ken je ze wel: de eenvoudige lucifershouders van dik porselein voor huishoudelijk gebruik of de meer commerciële varianten voorzien van reclameteksten, die indertijd de herbergtafels sierden.
Gepassioneerd verzamelaar
Dokter Jaap Udo Postma (°1934) uit het Nederlandse Zeist begon zich jaren geleden te verdiepen in het fenomeen van de lucifershouders: hij verzamelde documentatie, ging te rade bij private verzamelaars en verwierf in de loop der jaren een indrukwekkende collectie van die voorwerpen. Hij schreef zelfs een boek rond de Nederlandse luciferhouders in de periode 1840-1940.
Postma wou zijn volledige collectie overdragen en zocht een museum om die veilig in onder te brengen. In Nederland zijn de twee musea waar dergelijke voorwerpen verzameld en tentoongesteld werden (de collectie van Douwe Egberts in Groningen en het Kamper Tabaksmuseum) in de afgelopen jaren opgeheven en bijgevolg kwam hij bij het Wervikse museum terecht. De collectie van Postma mag best wel uniek genoemd worden: de helft van de collectie bestaat uit zaklucifershouders met het accent op de Nederlandse herkomst, maar ook uit diverse andere Europese landen zijn er substantiële bijdragen in de collectie.
‘Eigenlijk is het verbazingwekkend dat van een heel vaak gebruikt, zeer gewoon huishoudelijk voorwerp als dit na een betrekkelijk korte tijd van honderd jaar zo weinig kennis bewaard is gebleven.’ (J.U. Postma)
Verwerving
De Wervikse gemeenteraad aanvaardde op 26 juni 2012 de overdracht van de collectie Postma aan het Nationaal Tabaksmuseum. De waarde van de collectie wordt geschat op 45.000 euro. Ook de bijhorende registratie, informatie en documentatie zat vervat in de overdracht. De collectie pyrogènes werd in het najaar van 2012 overgebracht naar Wervik.
Te zien in het museum
Een ruime selectie uit deze verzameling is nog tot en met 15 november 2017 te zien in onze tijdelijke tentoonstelling Het Tresoor van het Tabaksmuseum.